Czy odliczenie VAT jest uzależnione od daty otrzymania faktury?

2 października 2024 r. Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) zadał pytanie prejudycjalne w sprawie o sygnaturze I FSK 169/21. Odpowiedź Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) może w istotny sposób zmienić praktykę w zakresie możliwości odliczenia podatku VAT.

O co chodzi w sprawie I FSK 169/21?

Aby zrozumieć istotę omawianego pytania prejudycjalnego, należy cofnąć się do  interpretacji indywidualnej przepisów prawa podatkowego o sygnaturze 0114-KDIP4.4012.560.2019.2.EK, wydanej 12 listopada 2019 r.

Jak wynika z interpretacji, dla potrzeb podatkowych, wnioskodawca występuje zarówno jako nabywca, jak i sprzedawca towarów giełdowych takich jak energia elektryczna oraz gaz ziemny. Stałym elementem działalności pośredniczej podatnika jest otrzymywanie faktur w momencie następującym już po wystąpieniu świadczenia, często w następnym miesiącu, co przesuwa w czasie możliwość odliczenie VAT z tego tytułu. W związku z tym, zwrócono się z pytaniem, czy można odliczać podatek za miesiąc, w którym nastąpiło dane zdarzenie gospodarcze, jeśli fakturę je dokumentującą otrzymano już w następnym miesiącu, ale jeszcze przed upływem terminu złożenia deklaracji.

Dyrektor KIS nie przychylił się do stanowiska wnioskodawcy – uznał je za nieprawidłowe w świetle obowiązujących przepisów, powołując się między innymi na literalne zapisy art. 86 ust. 10b pkt 1 ustawy o VAT.

Spór sądowy

Podatnik nie zgadzając się z rozstrzygnięciem interpretacji, zaskarżył ją do sądu administracyjnego. Kluczowym argumentem było odniesienie się do Dyrektywy 2006/112/WE wskazując, że prawo krajowe warunkuje powstanie prawa do odliczenia VAT od posiadania przez podatnika faktury, a tym samym art. 86 ustawy o VAT ingeruje w zasadę neutralności VAT, wprowadzając dodatkowe ograniczenia natury formalnej.

Wojewódzki Sąd Administracyjny nie zgodził się z podatnikiem i oddalił skargę.

Dopiero NSA pochylił się nad zaprezentowaną argumentacją i dostrzegł problem prawny, na który uwagę zwracano na wcześniejszych etapach sporu. W konsekwencji, NSA zwrócił się do TSUE z pytaniem prejudycjalnym o treści:

„Czy art. 167, 168 lit. a) i art. 178 lit. a) dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE seria L z 2006 r. Nr 347/1 ze zm.) oraz zasady neutralności podatkowej, skuteczności i proporcjonalności należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie przepisowi krajowemu, takiemu jak art. 86 ust. 10b pkt 1 ustawy VAT, z którego wynika, że podatnik nie może zrealizować prawa do odliczenia podatku naliczonego w deklaracji składanej za okres, w którym spełnił warunki materialne skorzystania z tego prawa, jeżeli w okresie tym nie otrzymał jeszcze faktury, pomimo że fakturę tę otrzymał jeszcze przed złożeniem tej deklaracji ?”

Drobna rozbieżność między ustawą a dyrektywą, wielka różnica dla podatników

Choć w temacie podatku VAT wydano już przeszło 181 tysięcy orzeczeń, dopiero niedawno rozpoczęła się dyskusja na temat zgodności ustawowych przesłanek do odliczenia VAT z prawem unijnym.

W tym momencie należy przypomnieć, że w świetle art. 178 Dyrektywy 2006/112/WE, posiadanie faktury jest przesłanką konieczną do skorzystania z prawa do odliczenia, jednak samo prawo do odliczenia VAT jest niejako oderwane od faktu otrzymania jakiegokolwiek dokumentu. Natomiast art. 86 ust. 10b pkt 1 ustawy o VAT wprowadza dodatkowy wymóg formalny, który determinuje czas powstania prawa do odliczenia – obowiązek posiadania faktury.

Jeśli TSUE przyzna rację podatnikowi, wyrok będzie podstawą do wprowadzenia bardzo istotnych z gospodarczego punktu widzenia zmian – przedsiębiorcy zyskają prawo do szybszego odliczenia VAT, co wywrze pozytywny wpływ na płynność finansową wielu firm.

Autor: Stanisław Wądołowski, Konsultant, ADN Doradztwo Podatkowe