Szef KAS kwestionuje fikcyjne samozatrudnienie

Stanowisko Szefa Krajowej Administracji Skarbowej zawarte w piśmie z dnia 12 czerwca 2024 r. nr DKP3.8082.10.2023 stanowiącym odmowę wydania opinii zabezpieczającej nie stanowi dobrej wiadomości dla podmiotów, które planując restrukturyzację, chcą też zmiany umów z pracownikami. Jak uznał Szef KAS, w pewnych sytuacjach takie praktyki mogą zostać uznane jako niedozwolona optymalizacja podatkowa.

W omawianej sprawie spółka akcyjna wystąpiła o wydanie opinii, ponieważ chciała założyć spółkę zależną (spółkę z o.o.), w której będzie posiadać 100% udziałów. W dalszej kolejności planowała zmianę umów o pracę łączących pracowników ze spółką matką, na umowy o świadczenie usług zawierane ze spółką zależną w ramach prowadzonych przez współpracowników działalności gospodarczych.

Jak się okazało Szef KAS odmówił wydania opinii zabezpieczającej, zarzucając wnioskodawcy działanie nakierowane głównie na uzyskanie korzyści podatkowej. Spółka zmieniająca umowy o pracę na umowy B2B podejmuje działania sztuczne, mające na celu wyłącznie korzyści podatkowe. W ocenie Szefa KAS przejście pracowników na działalność gospodarczą jest „fikcyjnym samozatrudnieniem”, sprzecznym z przepisami podatkowymi. Warto postawić pytanie, w jaki sposób stanowisko Szefa KAS wpłynie na praktykę organów skarbowych w stosunku do innych pracodawców.

Cel wydania opinii zabezpieczającej

Celem uzyskania opinii zabezpieczającej jest ochrona podatników przed zastosowaniem klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania. Stanowi to istotne potwierdzenie, że działania podatnika nie zostaną uznane przez organ skarbowy jako unikanie lub uchylanie się od opodatkowania. Zgodnie z art. 119zc Ordynacji podatkowej Szef KAS wydaje opinię zabezpieczającą na wniosek, który podlega opłacie 20 tys. złotych.

Odmowa wydania opinii zabezpieczającej

W przedmiotowej sprawie Szef KAS odmówił wydania opinii zabezpieczającej spółce na podstawie art. 119y § 2 w związku z art. 119a § 1 Ordynacji podatkowej. Jak wskazał sam Szef KAS, dla spółki korzyścią podatkową byłby brak obowiązku pobrania podatku przez spółkę jako płatnika, wynikający z obniżenia wysokości zobowiązania podatkowego po zmianie umowy z pracownikami. Wynika to z możliwości opodatkowania dochodów pracowników stawką podatkową liniową 19% lub ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych (od 2% do 17% przychodów), zamiast opodatkowania według skali – stawek 12% i 32%.

W wyniku rozpatrzenia wniosku, Szef KAS stwierdził, że przedstawione w nim okoliczności wskazują, że do określonej we wniosku korzyści podatkowej wynikającej z wykonania czynności może mieć zastosowanie art. 119a § 1 Ordynacji podatkowej.

Stwierdzono bowiem, że:

  1. Wnioskodawca osiągnie korzyść podatkową w rozumieniu art. 3 pkt 18 lit. d Ordynacji podatkowej,
  2. co najmniej jednym z głównych celów dokonania danej czynności jest osiągnięcie korzyści podatkowej,
  3. korzyść podatkowa jest sprzeczna w danych okolicznościach z przedmiotem lub celem ustawy podatkowej lub jej przepisu, normą prawną wywiedzioną z przepisów art. 10 ust. 1 pkt 1 i 3 ustawy o ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U.2024.226 ze zm.) (dalej: ustawa o PIT) w zw. z art. 5a pkt 6, art. 5b ust. 1 ustawy o PIT w zw. z art. 12 ust. 1 ustawy o PIT oraz przepisu art. 9a ust. 3 ustawy o PIT i art. 8 ust. 2 ustawy o ryczałcie,
  4. sposób działania jest sztuczny w rozumieniu art. 119c § 1 i § 2 pkt 1 i 3 Ordynacji podatkowej.

Wpływ wydania odmowy opinii zabezpieczającej na praktykę organów podatkowych w stosunku do innych pracodawców

Zastosowanie takiego stanowiska w szerszym zakresie, daje podstawy faktyczne do kwestionowania restrukturyzacji również u innych podatników, którzy w ramach tego procesu chcą zmodyfikować formę współpracy z pracownikami. Natomiast trudno nie zgodzić się ze stanowiskiem Szefa KAS gdyż umowa o pracę nie może być stosowana zamiennie w takim samym stanie faktycznym i towarzyszących okolicznościach z umową o świadczenie usług w ramach działalności gospodarczej czy umowami cywilnoprawnymi. Każda z tych umów jest zawierana w innej sytuacji, w zależności m.in. od zakresu obowiązków pracownika czy współpracownika i jego odpowiedzialności za podejmowane decyzje. Celem przepisów podatkowych jest również zapobieganie sytuacjom, w których podatnik zakłada formalnie działalność gospodarczą, ale faktycznie wykonuje usługi pokrywające się z treścią stosunku pracy, pod kierownictwem zleceniodawcy oraz w miejscu i czasie przez niego wskazanym. Tutaj warto powołać przepisy, m.in. art. 5b ust 1 ustawy o PIT który stanowi, że jeżeli działalność wykonywana przez podatnika jest w istocie działalnością wykonywaną w warunkach typowych dla stosunku pracy, to nie jest ona uznawana za działalność gospodarczą.

Warunki te obejmują:

  1. odpowiedzialność wobec osób trzecich za rezultat tych czynności oraz ich wykonywanie, z wyłączeniem odpowiedzialności za popełnienie czynów niedozwolonych, ponosi zlecający wykonanie tych czynności;
  2. są one wykonywane pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonych przez zlecającego te czynności;
  3. wykonujący te czynności nie ponosi ryzyka gospodarczego związanego z prowadzoną działalnością.

Ponadto art. 8 ust. 2a z ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych określa, że za pracownika, na potrzeby ustawy, uważa się również osobę wykonującą pracę na podstawie umowy o świadczenie usług, jeżeli wykonywana jest w warunkach typowych dla stosunku pracy.

Podsumowanie

Szef KAS uznał, że rozwiązanie przez spółkę ze współpracownikami ich umów o pracę po to, aby spółka zależna zawarła z nimi umowy o świadczenie usług, może prowadzić do powstania korzyści podatkowej sprzecznej z intencją ustawodawcy. W opisanej sytuacji działalność byłych pracowników spółki tylko formalnie stanowi pozarolniczą działalność gospodarczą, a w istocie nie różni się od pozostawania w stosunku pracy.

Autor: Remigiusz Drysch, Associate, ADN Doradztwo Podatkowe