Brak fiskalizacji w gastronomii – dlaczego nadal wystawiane są paragony/rachunki kelnerskie?

W ostatnich dniach internet obiegła informacja medialna o znanych yutuberach kulinarnych, którzy podczas wizyty w jednej z restauracji otrzymali tzw. paragon kelnerski – rachunek niestanowiący dokumentu fiskalnego, co sugerowało że mamy do czynienia z naruszeniem przepisów. Podczas wizyty w lokalu gastronomiczny warto sprawdzić czy przypadkiem my sami nieświadomie uczestniczymy w nielegalnych praktykach restauratorów.

Na czym polega ,,korzyść” restauratora?

Brak fiskalizacji, tj. nierozliczenie zdarzenia gospodarczego, na które wskazuje właśnie wystawienie paragonu kelnerskiego, doprowadza teoretycznie do uniknięcia konieczności zapłaty podatku VAT i podatku dochodowego (CIT bądź PIT) przez właściciela lokalu gastronomicznego. Brak paragonu fiskalnego to brak dowodu na wystąpienie zdarzenia generującego podstawę do rozliczenia podatkowego – przedsiębiorcy zatem wykazują w księgach tylko część transakcji , reszta stanowi tzw. szarą strefę (czyli poszkodowanym jest tutaj nie tylko Skarb Państwa, który nie otrzymał należnej daniny, ale również klient który jako konsument poniósł ciężar podatku który nie został odprowadzony do budżetu)

Czym jest rachunek kelnerski?

Paragon kelnerski to najzwyczajniejsze zestawienie zamówionych produktów i potraw jakie nabyliśmy w danym lokalu gastronomicznym. Podkreślić należy z całą mocą, iż nie jest to jednak dokument fiskalny, co oznacza że nie może być traktowany tak jak dokument ewidencjonujący daną sprzedaż. Powyższe wynika z faktu, iż powstał on z pominięciem wydruku z kasy fiskalnej i nie stanowi podstawy do podatkowego rozliczenia przedmiotowej transakcji. Co do zasady taki dokument powinien stanowić podstawę do rozliczeń pracodawcy z pracownikami bądź wyłącznie wstępny element rozliczenia z klientem.

Poprzez analogię można wskazać, iż różnica pomiędzy rachunkiem kelnerskim a paragonem fiskalnym jest trochę zbliżona do różnicy jaka występuje pomiędzy dokumentem (fakturą) proforma i fakturą VAT (proforma jest dokumentem handlowym i stanowi wizualizację sprzedaży towarów lub świadczenia usług – nie podlega rozliczeniu podatkowemu).

Jakie elementy powinien zawierać paragon? Jak odróżnić go od paragonu kelnerskiego?

Szczegółowe elementy paragonu fiskalnego, zasady wystawiania i wymogi jakie musi spełniać sama kasa fiskalna zostały uregulowane w ustawie o VAT, rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 26 maja 2020 r. w sprawie kas rejestrujących mających postać oprogramowania.

Każdy paragon fiskalny zawiera bardzo charakterystyczne elementy, do których należy konkretnie:

• imię i nazwisko lub nazwę podatnika, adres punktu sprzedaży, a w przypadku sprzedaży prowadzonej w miejscach niestałych – adres siedziby lub miejsca zamieszkania podatnika,
• numer identyfikacji podatkowej (NIP) podatnika,
• numer kolejny wydruku,
• datę oraz godzinę i minutę sprzedaży,
• oznaczenie “PARAGON FISKALNY”,
• nazwę towaru lub usługi pozwalającą na jednoznaczną ich identyfikację,
• cenę jednostkową towaru lub usługi,
• ilość i wartość sumaryczną sprzedaży danego towaru lub usługi
  z oznaczeniem literowym przypisanej stawki podatku,
• wartość opustów, obniżek lub narzutów, o ile występują,
• wartość sprzedaży brutto i wysokość podatku według poszczególnych stawek podatku
  z oznaczeniem literowym po uwzględnieniu opustów, obniżek lub narzutów,
• wartość sprzedaży zwolnionej od podatku z oznaczeniem literowym,
• łączną wysokość podatku,
• łączną wartość sprzedaży brutto,
• oznaczenie waluty, w której jest zapisywana sprzedaż, przynajmniej przy łącznej wartości sprzedaży brutto,
• kolejny numer paragonu fiskalnego,
• numer kasy i oznaczenie kasjera – przy więcej niż jednym stanowisku kasowym,
• numer identyfikacji podatkowej (NIP) nabywcy – na żądanie nabywcy,
• logo fiskalne i numer unikatowy.

Jak widać na podstawie powyższej listy, paragony fiskalne zawierają obowiązkowo znacznie większą ilość danych niż ma to miejsce w przypadku paragonu kelnerskiego, który najczęściej stanowi wyłącznie zestawienie konsumowanych produktów i potraw z wyszczególnionymi poszczególnymi kwotami, kwotą doliczonego serwisu i wartością łączną ogółem.

Jak wygląda nieuczciwa praktyka?

Liczne doniesienia medialne, zwłaszcza w okresach wzmożonej konsumpcji (np. okres wakacyjny, ferie zimowe czy tzw. długie weekendy), wskazują że brak fiskalizacji to niestety powszechna sytuacja nie tylko w miejscach atrakcyjnych turystycznie. Podstawowym ostrzeżeniem, iż podczas wizyty w lokalu gastronomicznym najprawdopodobniej nie otrzymamy paragonu fiskalnego jest brak możliwości płatności bezgotówkowej (fiskus nie ma wtedy fizycznego dowodu że doszło do konsumpcji). Częstą praktyką jest również ,,zbieranie” pozostawionych przez klientów paragonów celem ich anulowania i w ten sposób uniknięcia zapłaty podatku.

W tym miejscu należy jednakże podkreślić, iż część przedsiębiorców z branży HoReCa stosuje rachunek kelnerski tylko jako podstawę do pełnego rozliczenia – jest wystawiany celem akceptacji zrealizowanego zamówienia, klient weryfikuje czy jego treść zgadza się z zamówionymi potrawami i produktami, a następnie po dookreśleniu formy płatności dopiero otrzymuje paragon fiskalny. Taka procedura jak zaznaczają restauratorzy pozwala na uniknięcie pomyłek i błędów w rozliczeniu z gośćmi. Z punktu widzenia prawa podatkowego w mojej ocenie nic nie stoi na przeszkodzie takiej praktyki, naturalnie pod warunkiem dokonania ostatecznie fiskalizacji transakcji i wydania niezwłocznie paragonu fiskalnego.

Co na to przepisy i Krajowa Administracja Skarbowa?

Brak fiskalizacji oznacza narażenie się na odpowiedzialność jak za wykroczenie skarbowe albo przestępstwo (co oznacza karę grzywny nawet do 180 stawek dziennych!), a co istotne podlega jej nie tylko obsługujący nas w restauracji kelner, ale również kierownik zmiany i właściciel. Zwrócić uwagę należy, iż wydanie paragonu jest obowiązkiem ustawowym i nie jest uzależnione od prośby klienta ani od tego, czy klient sam podejdzie odebrać paragon.

Oprócz odpowiedzialności karnej, restauracja której udowodniono nieuczciwe praktyki, jest oczywiście zobowiązana do zapłaty zaległego podatku VAT i podatku dochodowego (wraz z należnymi odsetkami) od niezafiskalizowanej transakcji, natomiast w przypadkach większej wagi może zostać postawiony zarzut nierzetelnego prowadzenia ksiąg (kara grzywny do 240 stawek dziennych i domiar podatkowy na drodze szacowania).

Autor – Mateusz Cedro, Senior Manager w ADN Podatki Sp. z o.o.